19 Nis Atex Nedir?
Atex Nedir?
Avrupa Birliği Organizasyonlarının ATEX direktifleri 1 Temmuz 2003 tarihinden itibaren uygulanmaya
konulmuştur. ATEX, Fransızca “ATmosphéresEXplosives” kelimelerinin ilk hecelerinin birleşiminden
oluşmuş bir kelimedir ve Patlayıcı Atmosferler anlamına gelmektedir.
ATEX SERTİFİKASI NEDİR?
Patlayıcı,parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlere ve üretimin yapıldığı yere alınan uluslararası
sertifikadır.
AB ATEX DİREKTİFLERİ NELERDİR?
Biri ekipmanların üreticileri ve diğeri de kullanıcıları için olmak üzere iki adet ATEX direktifi vardır.
Birincisi (ATEX 95) Ekipman Direktifi 94/9/EC olarak; Potansiyel Patlayıcı Atmosferlerde kullanılmak
amacıyla üretilen Ekipman ve Koruyucu Sistemler Talimatıdır. Kısaca ATEX için güvenli ekipman direktifidir.
İkincisi (ATEX 137) Çalışma Yeri Direktifi 99/92/EC olarak; Patlayıcı Atmosferlerden Potansiyel Riskteki
Çalışanların İş Güvenliğinin ve Sağlığının İyileştirilmesi İçin Minimum Gereklilikler Talimatıdır. Kısaca ATEX
için işçi koruma direktifidir.
Patlayıcı ortamlarla (EXproof ) ilgili standartlar ve uygulamalar bu her iki ATEX talimatlarına uygun olmak
zorundadır. Ortak Pazar Ülkeleri kendi ulusal yasa, standart, yönetmelik talimat ve saire gibi konu ile ilgili tüm
mevzuatlarını ATEX 100a ve ATEX 137’ye uyumlu hale getirmek zorundadırlar ve de uyumlu hale
getirmişlerdir.
ÜLKEMİZDE ATEX MEVZUATI NASILDIR?
Bu direktifler gereği ülkemizde de ATEX için birinci yönetmeliğimiz olarak “Muhtemel Patlayıcı Ortamda
Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik(94/9/AT)”” 27.10.2002 tarihinde yürürlüğe
girmiş ve 30.12.2006 tarihinde tamamen yenilenmiştir. İkinci yönetmeliğimiz olarak “Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik (99/92/EC)” ise 26.12.2003 tarihinden itibaren
yürürlüğe girmiş, 30.05.2013 tarihinde tamamen yenilenmiştir.
Bu yönetmeliklerdeki eksiklikler ise 20.06.2012 tarihinde onaylanan ve 30.06.2012 tarihinde resmi gazetede
yayınlanan Yeni İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU ile düzeltilip desteklenmiştir.
ATEX kuralları 1 Mart 1996 tarihinden beri gönüllü bir standart olarak uygulanmakta iken 1 Temmuz 2003
tarihinden itibaren patlayıcı atmosferlerde kullanılmak üzere satılan bütün ürünlerde EX onaylı olma ve
sembolünü taşıma mecburiyeti getirilmiştir.Ex korumalı aletlere Avrupa Normuna uyumluluk belgesi alınması
mecburiyeti bulunmaktadır.
Üretici firmalar EX Uygunlukları olmamalarına rağmen web sitelerinde ATEX (EX) logosunu kullanarak
exproof piyasasını ciddi yanıltma yoluna gitmektedirler.
ATEX DİREKTİFLERİ’ne uygun üretim yapmak başka ürünü belgelendirebilmek başka bir şeydir.
EX UYGUNLUK SERTİFİKASI (ATEX); ürün uzun zaman, çok sayıda test ve deneyden geçirildikten sonra
verilebilen uluslararası bir belgedir.
ATEX DİREKTİFLERİ aynı zamanda üreticilere ciddi yaptırımlar da getirmektedir.Ciddi testler,personel
eğitimleri bir yana ATEX deklarasyonu gereği direktifler doğrultusunda üretilen her ürün uluslararası ATEX
işaretlemesi içermek zorundadır. Bu işaretlemelerde sertifika numarası, grup kodu, teçhizat kodu, kullanım
sınıfları (zone bölgeleri), üretim yılı,firma kodu gibi bilgiler olmak zorundadır. Bu kodlama her ürün için aynı
değildir. Her üründe farklılıklar içerir.
TEKTAŞ alaşımı ise tüm Zone’larda kullanlabilen, berilyum içermeyen, mukavemeti %100 sağlanmış, Ex
Uygunluk Sertifikalı (ATEX) , yeni buluş patentli dünya üzerindeki kıvılcım çıkarmayan tek alaşımdır.
Ürünlerimiz uluslararası ATEX DİREKTİFLERİ’ne uygunluğu saptanmış ve EX Uygunluk Sertifikası (ATEX)
almayı başarmış özel ürünlerdir.
LÜTFEN ; Exproof malzeme temininde personelinizin ve kuruluşunuzun can ve mal güvenliği için EX
UYGUNLUK (ATEX) SERTİFİKASI şartı arayınız.
ZONE SINIFLANDIRMASI:
Patlayıcı ortamları tehlike durumlarına göre sınıflandırmaya ZONE ya da BÖLGE denir.
Tehlikeli bölge tanımlaması patlayıcı ortamların en önemli ve hassas noktasıdır.
Yaşanan patlamaların büyük çoğunluğu insan hatasından sonra,yanlış bölge tanımlamalarından ve yanlış
alet seçiminden
kaynaklanır.
GAZ-BUHAR
ZONE 0 : Patlayıcı buhar/hava karışımının sürekli olarak veya uzun süreli periyotlarla oluştuğu veya
oluşabileceği bölge
ZONE 1 : Patlayıcı buhar/hava karışımının zaman zaman ya da periyodik olarak oluştuğu ve oluşma
olasılığının bulunduğu bölge.
ZONE 2 : Patlayıcı buhar/hava karışımının oluşma olasılığının az olduğu,oluşunca kısa süre duracağı
bölge
TOZ-LİF
ZON 20 : Normal çalışma icabı patlayıcı toz ve lif ortamı oluşan ve oluşma ihtimali yüksek olan ve uzun
süren yerler.
ZON 21 : Normal çalışma icabı patlayıcı toz ve lif ortamı teşekkül etme ihtimali az olan ve oluştuğunda da
kısa süren yerler.
ZON 22 : Normal çalışma icabı patlayıcı toz veya lif oluşma ihtimali olmayan ve ancak arıza ve kaza gibi
anormal hallerde oluşabilen ve bu durumların da çok kısa sürme ihtimali olan yerler
Ayrıca tıbbi ortamlar da Zon G ve Zon M gibi iki sınıfa ayrılmaktadır.
Üst kategorilerdeki aletler alt kategorilerde de kullanılabilir. Fakat alt kategorilerdeki aletler üst
kategorilerde asla kullanılamaz.
Kategorisi 1 olan bir alet ZONE 0-ZONE 1-ZONE 2 de rahatlıkla kullanılır.
Ancak kategorisi 2 olan bir alet ZONE 0 da asla kullanılamaz.
ÖRNEK ZONE’LAR
EX MARKALAMA
Patlayıcı, parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ekipmanların üzerlerinde özel kodlar bulunmaktadır.
Amaç tehlikeli ortamlarda çalışan personelin bu kodlara dikkat ederek doğru ekipmanı doğru bölgede
kullanmasıdır. Her exproof ekipman her bölgede kullanılamaz.
Patlamaların çoğu yanlış bölgede yanlış alet seçiminden kaynaklanır.
Üst kategorilerdeki aletler alt kategorilerde de kullanılabilir. Fakat alt kategorilerdeki aletler üst kategorilerde
asla kullanılamaz.
Kategorisi 1 olan bir alet ZONE 0-ZONE 1-ZONE 2 de rahatlıkla kullanılır.
Ancak kategorisi 2 olan bir alet ZONE 0 da asla kullanılamaz. (Bknz Zone Sınıflandırması)
Bu işaretlemelerde sertifika numarası, grup kodu, teçhizat kodu, kullanım sınıfları (zone bölgeleri), üretim
yılı,firma kodu gibi bilgiler olmak zorundadır. Bu kodlama her ürün için aynı değildir. Her üründe farklılıklar
içerir.
EX EKİPMAN GRUPLARI
Kullanımdaki karmaşayı önlemek için ATEX 100a patlayıcı ortamlarda kullanılan aletleri grup ve kategorilere
ayırmıştır.
GRUP 1
Maden ocakları ve yerüstü tesislerini kısaca maden sektörünü kapsar.
Kategori M1 : Yüksek korumalı kendinden emniyetli zone 0-20 düzeyde çalışılabilecek düzeyde ATEX
sertifikalı.
Kategori M2 : Patlayıcı ortam olduğunda elektriğinin kesilmesi gereken alet kategorisi.
GRUP 2
Maden sanayi dışındaki tüm sanayi kollarını kapsar.
Tehlike bölgeleri 3 ayrı zone’a ayrılmıştır. Kategori rakamlarının sonuna gaz ise G toz ise D ibaresi
yerleştirilir.
Kategori 1G veya 1D : M1 de olduğu gibi yüksek korumalı kendinden emniyetli zone 0-20 düzeyde
çalışılabilecek düzeyde ATEX sertifikalı.
Kategori 2G veya 2D : Normal çalışmalarında olduğu gibi arıza hallerinde de tehlike oluşturmayacak ATEX
sertifikalı aletler. Etiketlerinde 2g veya 2d yazan aletler zone 1-21 de kullanılır.
Kategori 3G veya 3D : Normal çalışmalarında ortamı tehlikeye düşürmeyecek ATEX sertifikalı. Zone 2-22 de
kullanılabilir.
ÖNEMLİ UYARILAR
Ürünler ısıl (sıcak işlem-hürmüz oksijen kaynağı ve benzeri) işlem uygulamayınız.Isıl işlem alaşımın kıvılcım
çıkarmaz özelliğini bozup kırılmalara sebep olur ve aldığınız ürünlerin sertifika iptaline kadar gider. Daha
önemlisi patlayıcı ortamlardaki can ve mal güvenliğiniz ortadan kalkar.
Kıvılcım çıkarmaz ürünler asla çelik-demir ürünler gibi kullanılmaz bu dünya genelindeki tüm alaşımlarda
aynıdır.
Bu alaşımlar özel spesifikasyonlar ile üretilir ve kullanımları farklılıklar gösterir. Örneğin darbeli ürünler
(çakmalar-balyoz ve çekiçler) haricinde hiçbir ürüne darbe uygulanmaz, boru geçirilmez (ürün gamımızda
boru geçirme anahtarları mevcut bunlardan seçmek gerekir), insan gücüyle kullanıma uygundur. Bu şekilde
kullanırsanız ürün garanti kapsamı dışına çıkar. O yüzden firma olarak biz personel eğitimleri yaparız.
istediğiniz zamanlarda bu eğitimleri personelinize ücretsiz olarak verebiliriz. Çünkü ürünler pahalı olup yanlış
kullanımdan doğan garanti iptalleri firmanıza ciddi maddi zararlar verir.
Aletler; asetilen, amonyak, propan ve muadili ürünler ile kullanılırken azami alınması gerekli tedbirler
önceden alınmalıdır. (Örn. Ortam oksijen seviyesini düşürmek, azot salınımı v.b.)
Lütfen personelinizi ürünlerle beraber gönderilen kıvılcım çıkarmaz ürün kullanım kılavuzlarını dikkatlice
okumaları konusunda uyarın.
KULLANIM TALİMATLARI
Kıvılcım çıkarmayan el aletleri ATEX DİREKTİFLERİ dahilindeki özel alaşımlarla; belirtilen alaşım
oranlarında üretilen özel ürünlerdir.Bu yüzden çelik ve benzeri alaşımlarla üretilen el aletlerine göre daha
yumuşaktır ve kullanımları diğer aletlere göre farklılıklar gösterir.
Lütfen ürünlerinizin garanti kapsamı dahilinde kalması ve güvenliğiniz için sorumlu personelinizin kullanma
talimat ve yönergelerini dikkatle okuyup uygulamasına dikkat ediniz.
MADDE 1… El aletleri kullanım sıklığına göre belirli aralıklarla ,özellikle vurulan kısımlar ve ağızlarda olmak
üzere, meydana gelen çizik ve yapışan demir tozlarına karşı eğeleme ve zımparalama yöntemiyle
temizlenmelidir.
El aletlerini temizlemek için kesinlikle yapıştırıcı ve demir tozu kullanılmamalıdır.Renk bozukluklarında uygun
ürünle belirli aralıklarla parlatılmalıdır.
MADDE 2… El aletleri kesinlikle değişikliğe uğratılmamalı, ısıl işleme maruz bırakılmamalıdır.. (Şeklini veya
bir kısmını)
Keski,murç,kazma gibi zamanla bozulmuş ağızlar taşlama,eğe ve soğuk törpüleme yöntemiyle
düzeltilmelidir.
MADDE 3… El aletleri kullanım alanı dışındaki amaçlar için kullanılmamalıdır.
MADDE 4… Uygun ölçüde anahtar kullanılmalı,ara ölçüler için anahtarlar zorlanmamalıdır(Örn. Ölçüsü
büyük somuna daha küçük ölçüde anahtar takılmaya çalışılıp yandan vurularak sokmaya zorlanmamalıdır)
Allen anahtarların yuvalarına tam oturduğuna ve uygun ölçüde olduğuna dikkat edilmelidir.Metrik ölçülü
anahtarlar, inch ölçülü cıvatalarda kullanılmamalı veya tersi yapılmamalıdır.
MADDE 5 … Çakma anahtarlar hariç diğer tüm (yıldız, çatal, allen, vana vs.) anahtarlar insan gücüne uygun
üretilmiştir.Bu anahtarlara darbe uygulanmamalı boru çekiç,zımba,keski,balyoz gibi ekstra aparat
kullanılmamalıdır.
Sadece çakma anahtarlara darbe uygulanabilir.Ancak her çakma anahtara uygulanacak kuvvet ile vurulacak
çekiç ve balyoz farklıdır.(örn.M36 ölçüye kadar olan anahtara 1kg.lık çekiç veya balyoz v.b.)
Ağzı; en fazla çakma anahtarların darbe alanı genişliğinde olan çekiç ve balyoz kullanılmalıdır. Çakma
yüzeyinin, çakılandan daha büyük olmak zorunda olduğuna dikkat edilmelidir.
Çakma anahtarlara sadece darbe alanlarından vurulabilir.
Çakma anahtarlara darbe sadece dar alandan vurulabilir
Yan keski, pense gibi aletler kullanılırken sap ve çene kısımlarına vurulmamalı ve alet çekiç niyetine
kullanılmamalıdır.
MADDE 6…Çakma anahtarlar sadece somunu gevşetmek için kullanılmalıdır.Somun gevşedikten sonra
diğer uygun ölçüdeki anahtara geçilmelidir.
MADDE 7…Uzun süre işlem görmemiş ve sıkışmış cıvata ve somunu açmak için anahtar veya tornavida
zorlanmamalı, somun işlem öncesinde pas gidericiyle yumuşatılmalıdır.
MADDE 8… Uzatmalar ve boru kollar kullanarak olması gereken tork gücü aşılmamalıdır.(Özellikle tüm
anahtarlarda)
MADDE 9… Yönlü aletlerin mukavemet ve sertlikleri ayarlanmış olup sadece doğru yönde kullanılmalıdır.
Örneğin kurbağacık anahtar veya vana anahtarı kullanırken anahtarı döndürme yönüne dikkat edilmelidir.
Kerpetenler tel kesmek için dizayn edilmemiştir.Ancak acil durumda 2 mm genişliğe kadar tel kesebilir.2mm-
3mm arası için tepe keski daha büyük kalınlıklar için tel kesme makası kullanınız.
MADDE 10…Lokma anahtarlar kıvılcım çıkarmaz t kolu ile sıkılıp açılmalıdır. T koluna boru veya başka bir
aparat ile ilave güç uygulanmamalıdır.lokma anahtarlar havalı makinalarla kullanılmamalıdır.lokma anahtarlar
t koluyla ve el gücüyle sıkılacak şekilde dizayn edilmiş ve üretilmiştir.
MADDE 11…Darbeli ürünler çekiç v.b. kendi sertliğinden daha sert malzemede kullanılmamalı ve köşe
kısımları ile çalışılmamalıdır.
Saplı aletlerde saplar değiştirileceği zaman,sapları sıkıştırmak için,sap üzerine ya da sapla alaşım arasına
kıvılcım çıkaran metaller sıkıştırılmamalı veya çakılmamalıdır. Bu durumlar için özel ve kıvılcım çıkarmaz
kamalar kullanılmalı veya teknik servise başvurulmalıdır.
MADDE 12… Düz, yıldız, lokma uçlu tornavidalar ölçüsü dışı yuvalarda kullanılmamalı, zorlanmamalı ve
kanırtılmamalı,kullanım alanları dışında kullanılmamalıdır. Tornavidalara kesinlikle darbe uygulanmamalıdır.
Tornavidalar keski veya levye niyetine kullanılmamalıdır.
Yuvarlak flanş gibi parçaları yataklarından sökmek için tornavida v.s. asla kullanılmaz. Kıskı veya keski
kullanılarak ayrılır. Akabinde ortamına göre çektirme, manivela veya çekiç yardımıyla çıkartılır.
MADDE 13… El aletlerinizi sık sık kontrol edilmelidir. Aşınmış zarar görmüş aletler teknik denetim ve bakım
için belirli aralıklarla gönderilmelidir.
MADDE 14… Açık ağız anahtarların her zaman kaydırma ve yuvadan çıkma riski bulunmaktadır. İlk
gevşetme lokma veya yıldız anahtarla yapılmalıdır.
MADDE 15… Mengene türü aletlerin sıkma işleminde çekiç ve uzatma kolu kullanılmamalıdır.
MADDE 16… Her kullanımdan önce aletler kontrol edilmeli,kırılmış hasar görmüş aletler kullanılmamalıdır.
MADDE 17… Aletler değişik amaçlarda kullanılmak üzere şekil ve ölçü değişikliğine uğratılmamalıdır.
MADDE 18… Aletler; asetilen, amonyak, propan ve muadili ürünler ile kullanılırken azami alınması gerekli
tedbirler önceden alınmalıdır. (Örn. Ortam oksijen seviyesini düşürmek, azot salınımı v.b.)
MADDE 19… El aletlerinizin güvenilirliğinin sürekliliği,kıvılcım çıkarmaz özelliğinin devamı ve daha uzun süre
dayanımı için yıllık bakım ve onarımlarının düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Üreticinizden bu konuyla
ilgili bilgi alınız.
MADDE 20… Çalışırken mutlaka uygun kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır…
MADDE 21… Bütün ürünler kapasitelerine uygun olarak kullanılmalıdır.